Denkfouten met grote gevolgen
Decennialang heerste het idee dat medische innovaties alle gezondheidsproblemen zouden oplossen. Meer zorg zou leiden tot een gezondere bevolking. Maar leefstijl-gerelateerde ziektes zoals obesitas en diabetes bleven toenemen, en one-size-fits-alle oplossingen vergrootten juist de gezondheidskloof. Het bleek een denkfout constateren bijvoorbeeld de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) en het RIVM. We hebben te lang op het verkeerde paard gewed en hadden eerder onze aandacht moeten verleggen naar preventie en leefstijlverandering.
Uitdagingen
Om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden, staan we voor grote uitdagingen. Ons zorgsysteem is bovendien zo complex ingericht dat elke verandering moeilijk door te voeren is. Ondertussen groeit het aantal patiënten, en hun zorgvragen worden bovendien complexer. Veel mensen kampen met meerdere chronische aandoeningen.
Physician assistant Lindy Prins verduidelijkt: “Veel problemen hangen samen met leefstijl, maar niet alles is een bewuste keuze. En we kunnen het meeste niet oplossen vanuit de zorg. Dit vraagt meer tijd en samenwerking, terwijl de middelen en mensen beperkt zijn.”
Passende zorg als oplossing
Om de zorg toekomstbestendig te maken, moet de focus verschuiven naar passende zorg. Dit betekent zorg die gericht is op het dagelijks functioneren van de patiënt, waarbij samen beslissen centraal staat. Ook moet zorg zoveel mogelijk dichtbij huis worden georganiseerd of juist centraal als dat kan of moet. Zorgverleners wordt gevraagd zich te richten op het bevorderen van gezond gedrag, zoals stoppen met roken en gezondere voeding en al in actie te komen voordat er sprake is van een ziekte. Soms betekent dit minder behandelen en juist meer begeleiden en investeren in leefstijl of zelfs kennis overdragen over gezond gedrag.
Onderzoek toont aan dat gezond gedrag zoals gezondere voeding en meer beweging aanzienlijke verbeteringen opleveren in de volksgezondheid. Elke patiënt die we helpen om gezonder te leven, is een investering in de toekomst.
Weerstand tegen verandering
De omslag naar passende zorg vraagt om behandelreductie of het verplaatsen van zorg, en dat roept weerstand op. Niet alleen zorgverleners, maar ook patiënten zijn terughoudend om te veranderen. Hoewel het Integraal Zorgakkoord (IZA) een mooie visie presenteert, blijkt in de praktijk het NIMBY-effect: not in my backyard. Verkeerde financiële prikkels, de onverwoestbare schotten en een gebrek aan regie maken de uitvoering bovendien complex. Toch blijven de leefstijlduo’s stug doorlopen. Diëtist Brigitte Wieman: “Als we nu niet ingrijpen, staan we voor nog veel moeilijkere keuzes in de toekomst.”
Kleine stappen met een grote impact
Ondanks alle weerstand zijn er gelukkig bemoedigende voorbeelden uit de praktijk. Laurens Haxelmans, fysiotherapeut ziet de effecten van leefstijlinterventies dagelijks: “Met goede begeleiding zie ik mensen kleine stappen zetten richting een gezonder leven. Dit verbetert écht hun kwaliteit van leven, ze ervaren competentie en autonomie en dit heeft impact op veel meer dan alleen hun gezondheid. En als je ziet dat het werkt, helpt dat bij het volhouden, ook als het moeilijk gaat.”
Heldendaad
Zorgverleners zoals de leefstijlduo’s, die ondanks toenemende werkdruk en personeelstekorten tijd blijven vrijmaken om de noodzakelijke transitie te ondersteunen, zijn pioniers en daarmee de hedendaagse helden in de Utrechtse zorg.
Laat je inspireren door het Utrechtse kwartet Gezondheidskloof