Verspil geen pil

Medicijnen in ons oppervlakte water; wat kunnen wij er als zorgverleners aan doen en hoe erg is het?

Geneesmiddelen leveren een hele waardevolle bijdrage aan de samenleving. Ze zijn onmisbaar voor het dagelijks functioneren van veel mensen, dragen bij aan een betere kwaliteit van leven, maar ook genezing van ziekten. Maar medicijnen hebben ook een impact op het milieu. Het is belangrijk dat medicijnresten zo goed mogelijk uit het afvalwater worden gefilterd voordat het in het oppervlakte water terechtkomt. Door teveel antibiotica in ons oppervlakte water krijgen we meer resistentie met alle gevolgen van dien. Het is goed om te weten welke medicijnen beter kunnen worden gezuiverd en welke in grote hoeveelheden terechtkomen in ons oppervlakte water. En het is goed je er bewust van te zijn of er nadelige gevolgen zijn voor het gebruik van medicijnen:

• Door de restanten hormonen die worden uitgeplast bij gebruik van anticonceptie worden vissen onvruchtbaar en mannelijke vissen krijgen vrouwelijke kenmerken.
• Paracetamol wordt nagenoeg voor 100% gezuiverd. Dit kan je dus veilig voorschrijven zonder schadelijk te zijn voor vogels, waterdieren en dieren die drinken uit het oppervlaktewater.
• NSAIDs en andere medicijnen passeren de filters gemakkelijker, waardoor ze moeilijk te zuiveren zijn. Iedere waterzuiveringsinstallatie heeft zijn eigen manier van filteren en eigen bacteriekolonie. Over het algemeen wordt ibuprofen het beste verwijderd. Naproxen en diclofenac zitten op 20-50% zuivering. Diclofenac heeft van deze twee middelen de hoogste toxiciteit voor het waterleven. Het is helaas niet goed mogelijk alle medicijnen goed te meten in het oppervlaktewater, omdat de meetapparatuur niet toereikend is. Van alle NSAIDs kan ibuprofen het best gezuiverd worden en is daarmee het minst schadelijk voor het watermilieu. 
• Röntgencontrastmiddelen komen voor bijna 100% terecht in het oppervlakte water, soms krijgen patiënten plaszakken mee om de eerste dagen na behandeling hierin de plassen in plaats van in het normale toilet.

Daarnaast benoemt de waterzuivering een lijst van medicijnen die ze in 2018 in het oppervlakte water hebben aangetroffen, onder andere:
ethynylestradiol (uit OAC), antibiotica zoals azythromycine en claritromycine, psychofarmaca als oxazepam en venlafaxine, en andere medicijnen: ao carbamazepine en propranolol.

Wees je bewust van welke impact medicijnen hebben op het milieu en welke stappen je kunt nemen met altijd de gezondheid van de patiënt als uitgangspunt. Daag jezelf uit om met je team aan de slag te gaan: medicijnen zijn veel te waardevol, dus verspil geen pil!

Van 14-20 oktober 2023 is de Week van Ons Water. Via de KNMP is het mogelijk om materiaal te downloaden of te bestellen ter ondersteuning van de bewustwording van een zo duurzaam mogelijk medicijngebruik.